Aconitum sp
  • Türkçe Adı: Kurtboğan otu, kaplanboğan otu
  • İngilizce Adı: Aconite
  • En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Aconitum napellus, Aconitum carmichaeli vs.. gibi tüm Aconitum cinsine ait türler Türkçe’de kurtboğan otu olarak isimlendirilirler. Bitki özellikle Alpler gibi Avrupa’nın dağlık bölgelerinde yetişir. Türkiye’de özellikle kuzeydoğunun dağlık bölgelerinde bulunan ve kökleri oldukça zehirli olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Bu bitkinin kökü kaplan ve kurt gibi güçlü hayvanları bile öldürecek kadar zehirli olduğu için, bitki ismini buradan almıştır. 
Kullanılabilir kısımlar: Kök

İçeriğindeki Bileşenler: Akonitin, mesakonitin, hipakonitin, oksoakonitin gibi zehirli alkoloidler olmak üzere birçok etkin madde içerir.

Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Kurtboğan otu, etkisini içerdiği çok toksik (zehirli) alkoloidler sayesinde kardiyak dokulardaki (kalple ilgili), nöral dokulardaki (sinirlerle ilgili) ve kas dokularındaki hücrelerde bulunan sodyum kanallarını etkileyerek gösterir.

Kardiyak kaslardaki sodyum kanallarının ani şekilde etkilenmesi sonucu taşiaritmi gibi kalp ritm bozuklukları görülür. Ancak hipakonitin maddesi böbrekler tarafından atıldığından, ayrıca suda ve alkolde çözünebilir olduğundan, bu bitkiyle zehirlenenler diyaliz ile kurtarılabilme şansına sahiptir.

Bitkinin içerdiği akonitin ve diğer zehirli alkoloitler bitki kökünün alkali (bazik) bir solüsyonda bekletilmesi ve kaynatılmasıyla %90’a kadar uzaklaştırılabilir. Bitkideki zehirli alkoloid miktarı, bitkinin ne zaman toplandığıyla ve toplandıktan sonra ne şekilde muamele edildiğiyle ilgili olarak değişebilir.

Yapılan ilk çalışmalar akonitin ve mesakonitin maddelerinin analjezik (ağrı kesici) ve kardiyotonik (kalbi uyarıcı ve kalp kasının daha güçlü kasılmasını sağlayıcı) etkileri olduğunu göstermiştir. Bunun yanı sıra yapılan çalışmalar akonitin maddesinin kandaki nitrik oksit miktarını arttırarak dolaşımı hızlandırdığını ve üşüme hissini azalttığını göstermiştir.

Kurtboğan otu; ağrı, yüz felci, eklem ağrısı, artrit (eklemlerde ağrı, şişme, iltihaplanma vs.. gibi sorunların görüldüğü eklem hastalığı), gut (ürik asitin eklemlerde birikerek bölgenin iltihaplanması ve şişmesi sonucu oluşan bir çeşit romatizmal hastalık), romatizmal şikayetler, parmaklarda hissizlik, genel üşüme, enflamasyon (iltihabik durumlar), pleuritis (akciğer zarı iltihabı), perikardit (kalp zarı iltihabı), cilt ve mukozadaki çeşitli hastalıklar ve saçkıran gibi hastalıkların tedavisinde, ayrıca dezenfeksiyon amaçlı ve terlemeyi uyarıcı olması için oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılır. 

Topikal olarak ise (etkilenen bölgenin üzerine direk uygulanarak) yara tedavisi haricinde romatizma, siyatik ve eklem ağrılarını dindirme amaçlı olarak kullanılır. 

Kullanım Şekli ve Dozaj: İşlem görmemiş ve zehirsizleştirilmemiş kök kullanılmamalıdır. Genellikle işlem görmüş kök, günlük 0,5-3 gr. miktarında kullanılır. Ancak kullanımda çok dikkatli olunmalıdır, çünkü bitkinin kökü %100 olarak zehirsizleştirilemez.

Bunun dışında insanlar homeopatik kullanım için 6C potensten 30C potense kadar çeşitli potenslerde (güç) kurtboğanotu ekstreleri hazırlamaktadır. Örneğin 6C potensli bir çözelti hazırlamak için 1 ml kurtboğan tentürü, 99 ml su veya alkole katılarak seyreltilir. Seyreltilen solüsyondan da 1 ml alınarak, 99 ml su veya alkole katılarak tekrar seyreltme işlemi yapılır. Bu seyreltme işlemi 6 kez tekrarlandıktan sonra 6C potenste bir solüsyon hazırlanmış olur.

Güvenlik ve Yan Etkileri: Kurtboğan otunun oral ve topikal kullanımı güvenli değildir. Çünkü bu bitki, özellikle kalbe ve merkezi sinir sistemine çok güçlü ve hızlı etki eden zehirli alkoloidler içerir. Aconitum türünün tüm türleri zehirlidir. 0,2 mg işlem görmemiş kurtboğan kökü veya 6 gram işlem görmüş (zehirsizleştirmek için) kurtboğan kökü kullanımı sonucunda zehirlenmeler rapor edilmiştir. İşlem görmüş kurtboğan bile tüketilse, tam olarak zehirsizleştirilemediği veya yanlış işlem yapıldığı için mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, kas spazmları, solunum sisteminin durması ve kalp ritm bozuklukları gibi zehirlenme belirtileri görülebilir, bu belirtiler ölüme neden olabilir. Kurtboğan otu ayrıca deriden de emilerek dolaşıma karışabildiği için topikal kullanımı sonucunda da bazı zehirlenme belirtileri görülebilir bu yüzden çok dikkatli kullanılmalıdır.

Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.

İlaçlarla Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.

Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.

Çince İsmi: Fu Zi

Genel Nitelikleri: Metabolizma uyarıcı, oldukça ısıtıcı, kardiyotonik (kalbi uyarıcı ve kalp kasının daha güçlü kasılmasını sağlayıcı), analjezik (ağrı kesici), antienflamatuar 

Etkilenen Organ Meridyenleri: Kalp, böbrek, karaciğer

Kullanım Alanları: Tüm bitkiler arasında en çok "yang” özelliği gösteren bitkidir ve işlem görmüş kurtboğan çok önemli bir metabolizma hızlandırıcısıdır. İşlem görmemiş ve taze toplanmış olarak kullanıldığında çok zehirli ve öldürücü olan bu bitki, işlem görerek zehirsizleştirildiğinde güvenle kullanılabilir. Kurtboğan kökünü zehirsizleştirmek için en az 1 saat kaynatarak pişirmek gerekir.

Kaynatma yöntemi haricinde bitki kökü 1 ay boyunca sirkede bekletildikten sonra 1 ay da tuzlu suda bekletilir. Daha sonra bitki kökü tekrar 1 ay sirkede ve sonrasında tuzlu suda bekletilir. Bahsedilen bu işlem tam 3 kez tekrarlanır ve 6 ay sonrasında bitki kökündeki zehir azaltılmış olur. Eğer bitki kökü işlem sonrası çayı hazırlanıp yudumlanırken dilde uyuşukluk gibi bir his bırakıyorsa o zaman zehirsizleştirme işlemi başarılı olamamıştır ve hala bitkinin zehir içeriği oldukça yüksek demektir.

Kurtboğan otunun işlem görmüş adı Çincede Aconitum praeparata (FuZi) olarak adlandırılır. Tüm bitkiler arasından en "yang” bitki olduğu için Çin herbalizminde oldukça önemli bir bitkidir. Genellikle tüketilirken zencefil ve tarçın gibi bitkilerle beraber tüketilir.

Bu bitki kalpteki tıkanıklıkları açmak, dolaşımı hazlandırmak ve böbreklerdeki yang enerjisini beslemek için kullanılabilir. Ayrıca vücuttaki böbrekte, kalpte veya dalaktaki yang eksikliğini gidermek için de kullanılır. Kurtboğan, sıcak doğası sayesinde vücut kanallarındaki (akapunktur meridyenlerindeki) soğuğu gidermek için kullanılabilir ve tıkanıklıklardan kaynaklanan ağrıların giderilmesinde yardımcı olur.

Hamilelik esnasında bu bitki kullanılmamalıdır. Ayrıca kurtboğan tüketilmeden önce en az 1 saat kaynatılarak pişirilmeli ve zehirsizleştirilmelidir. Daha sonra günlük 3-9 gr. miktarında kullanılabilir. Batı herbalizmi kısmında tarif edildiği gibi 6C potens veya 30C potens ile hazırlanan bitki ekstreleri de homeopatik olarak kullanılabilir.

Bitki ayurvedada da Çin tıbbındaki kullanımına benzer şekilde hazırlanarak benzer amaçlar doğrultusunda kullanılır.